Библиотека нематериального культурного наследия Республики Башкортостан
Мы используем файлы cookie. Продолжив работу с сайтом, вы соглашаетесь с Политикой использования cookie и Пользовательским соглашением.
ОК
БӘЛЕШ – ҠУНАҠСЫЛЛЫҠ ҺӘМ ХӨРМӘТ БИЛДӘҺЕ
Бәлеш – иттән, картуфтан бешерелгән ябыҡ бәлеш, башҡорт халҡының милли ризығы.
Башҡорт һәм татар аш-һыуында уның бер нисә төрөн билдәләйҙәр: ваҡ бәлеш – әсе ҡамырҙан эшләнгән бәрәмәс формаһындағы түңәрәк ҡамыр ашы; ҙур бәлеш – иттән, картуфтан бешерелгән һурпалы ҡамыр ашы.
Бәлештең эслеген мул әҙерләйҙәр. Ул 15–20 см диаметрҙағы түңәрәк формала, йә 20 cм киңлектәге дүрт мөйөш итеп эшләнә. Бәлештең аҫҡы өлөшөн (төбөн) 7–10 см тирәһе күтәреп, бөгә-бөгә тарайталар. Өҫтөндә 2–3 см диаметрҙағы уйым ҡалдырыла.
Бәлештең ҡамырын иләнгән ярма ононан баҫалар. Эслеген төрлөсә эшләйҙәр. Әммә төп ингредиенттар: майлы ит (ҡаҙ, өйрәк, һыйыр ите, ҡаҙҙың тәпәйҙәре, эс ҡарыны), ярма, дөгө, йәки ваҡлап туралған картуф. Был ҡатнашмаға тоҙ, борос, һуған һәм тәмләткестәр ҡушалар. Барыһын бергә яҡшылап болғатҡандан һуң бәлештең эсенә тултыралар. Өҫтөн бәләкәйерәк ҡамыр менән ябып, ситтәрен йәбештергәндән һуң, иң өҫкө уйымды ҡамырҙан эшләнгән "бөкө" менән ҡаплап ҡуялар. Бәлештең тышҡы формаһы кибеткә оҡшаған, шуға күрә өҫтөнә ҡуйылған был бөкөнө төнлөк тип атағандар.
Бәлеште табала бешерәләр, ҡамыры ҡыҙарып сыҡҡас, төнлөгөн асып һурпа ҡоялар. Һурпалы бәлеш һутлыраҡ була. Шуға күрә бындай бәлеште ҡайһы саҡта һурпалы бәлеш тип атайҙар, – тип яҙылған Башҡортостан Республикаһының тарих, тел һәм әҙәбиәт Институты ғаилимдары сығарған "Урта Волга буйы һәм Урал яғы татарҙары" китабында.
Күсмә тормош рәүеше башҡорттарҙың көнкүреш мәҙәниәтен, аш-һыуын, традицияларын формалаштырыуҙа ҙур роль уйнаған. Ҡыш көнө ауылдарҙа, йәй сәхрәләрҙә йәшәгән халыҡ миҙгелдәргә ҡарап та аш-һыу төрләндергән.
Төрки халыҡтарҙың аш-һыу традициялары бөгөн дә айырылып тора – башҡорт һәм татар халҡы, мәҫәлән, һөт ризыҡтарының, татлы бәлештәрҙең, традицион былауҙың, туҡмаслы аштарҙың, бутҡаларҙың, сәйҙәрҙең, ҡамыр аштарынаң күп төрлөлөгө менән танлыу яулаған.
Әммә милли рациондағы бик күп үҙенсәлектәр тарих төпкөлөнә барып тоташа, күрше йәшәгән ҡәрҙәш халыҡтар аш-һыу өлкәһендә бихисап үҙләштереүҙәргә, оҡшашлыҡтарға дусар булған.
Бәлештең эслеген мул әҙерләйҙәр. Ул 15–20 см диаметрҙағы түңәрәк формала, йә 20 cм киңлектәге дүрт мөйөш итеп эшләнә. Бәлештең аҫҡы өлөшөн (төбөн) 7–10 см тирәһе күтәреп, бөгә-бөгә тарайталар. Өҫтөндә 2–3 см диаметрҙағы уйым ҡалдырыла.
Бәлештең ҡамырын иләнгән ярма ононан баҫалар. Эслеген төрлөсә эшләйҙәр. Әммә төп ингредиенттар: майлы ит (ҡаҙ, өйрәк, һыйыр ите, ҡаҙҙың тәпәйҙәре, эс ҡарыны), ярма, дөгө, йәки ваҡлап туралған картуф. Был ҡатнашмаға тоҙ, борос, һуған һәм тәмләткестәр ҡушалар. Барыһын бергә яҡшылап болғатҡандан һуң бәлештең эсенә тултыралар. Өҫтөн бәләкәйерәк ҡамыр менән ябып, ситтәрен йәбештергәндән һуң, иң өҫкө уйымды ҡамырҙан эшләнгән "бөкө" менән ҡаплап ҡуялар. Бәлештең тышҡы формаһы кибеткә оҡшаған, шуға күрә өҫтөнә ҡуйылған был бөкөнө төнлөк тип атағандар.
Бәлеште табала бешерәләр, ҡамыры ҡыҙарып сыҡҡас, төнлөгөн асып һурпа ҡоялар. Һурпалы бәлеш һутлыраҡ була. Шуға күрә бындай бәлеште ҡайһы саҡта һурпалы бәлеш тип атайҙар, – тип яҙылған Башҡортостан Республикаһының тарих, тел һәм әҙәбиәт Институты ғаилимдары сығарған "Урта Волга буйы һәм Урал яғы татарҙары" китабында.
Күсмә тормош рәүеше башҡорттарҙың көнкүреш мәҙәниәтен, аш-һыуын, традицияларын формалаштырыуҙа ҙур роль уйнаған. Ҡыш көнө ауылдарҙа, йәй сәхрәләрҙә йәшәгән халыҡ миҙгелдәргә ҡарап та аш-һыу төрләндергән.
Төрки халыҡтарҙың аш-һыу традициялары бөгөн дә айырылып тора – башҡорт һәм татар халҡы, мәҫәлән, һөт ризыҡтарының, татлы бәлештәрҙең, традицион былауҙың, туҡмаслы аштарҙың, бутҡаларҙың, сәйҙәрҙең, ҡамыр аштарынаң күп төрлөлөгө менән танлыу яулаған.
Әммә милли рациондағы бик күп үҙенсәлектәр тарих төпкөлөнә барып тоташа, күрше йәшәгән ҡәрҙәш халыҡтар аш-һыу өлкәһендә бихисап үҙләштереүҙәргә, оҡшашлыҡтарға дусар булған.
Башҡорт аш-һыуҙарының үҙенсәлектәре
Башҡорт ризыҡтары тәмләткестәрҙең әҙ ҡулланылыуы менән айырыла: бында, ғәҙәттә, ҡара һәм ҡыҙыл борос, һарымһаҡ ҡулланалар. Уның ҡарауы, әнис, йәшел һуған, кеүек тәбиғи йәшелсәләргә өҫтөнлөк бирелә.
Башҡорт аш-һыуында иттең мул булыуы мөһим урынды биләй. Ҡайнар аштар, ҡапҡылау өсөн әҙерләнгән ризыҡтар күп күләмдә иттән бешерелә. Итһеҙ аштарҙы бармаҡ менән генә һанарлыҡ.
Башҡорт ризыҡтарының күбеһе туҡлыҡлы һәм тиҙ әҙерләнелә.
Хәҙерге башҡорт аштары боронғо көнитмештең традицияларын һаҡлап, төрлө биҙәлештәр һәм продукциялар йәһәтенән яңылыҡ өҫтәгән. Әммә, заманса ризыҡтар ни тиклем генә бай булмаһын, байрам табындарын барыбер традицион милли аш-һыу биҙәй. Башҡорттоң бер байрамы ла бишбармаҡһыҙ, һурпаһыҙ, сәк-сәкһеҙ һәм бәлешһеҙ үтмәй.
Бәлеште башлыса ит күп саҡта, ҡыш көндәрендә бешергәндәр. Тантаналы байрамдарға, мәҫәлән, туй табынына, әсе һәм сөсө ҡамырҙан ҙур бәлештәр эшләгәндәр. Ситтәрен бөгөү еңел булһын өсөн йәймәне тәрән табаға һалғандар. Уның өҫтөнә ваҡлап туралған ит, һуған, бәрәңге, йәки ярма һалып, өҫкө ҡатламға бәләкәсерәк йәймә – "ҡапҡас" япҡандар. Бәлеште Башҡортостандан ситтә йәшәгән кешеләр ҙә бешерә.
Мәҫәлән, Урта Иртыш буйы биләмәләренә был ризыҡ Волга буйы һәм Урал аръяғы халҡынан барып етеүе ихтимал. Бындай бәлеш уларҙа урындағы ризыҡ һанала һәм генетик яҡтан болғарҙарға бәйле, тип иҫәпләнә. Был хаҡта "Омск дәүләт университеты хәбәрҙәре"ндә баҫылған " Урта Иртыш буйы халыҡтарының аш-һыуы" мәҡәләһендә телгә алына.
Башҡорт аш-һыуында иттең мул булыуы мөһим урынды биләй. Ҡайнар аштар, ҡапҡылау өсөн әҙерләнгән ризыҡтар күп күләмдә иттән бешерелә. Итһеҙ аштарҙы бармаҡ менән генә һанарлыҡ.
Башҡорт ризыҡтарының күбеһе туҡлыҡлы һәм тиҙ әҙерләнелә.
Хәҙерге башҡорт аштары боронғо көнитмештең традицияларын һаҡлап, төрлө биҙәлештәр һәм продукциялар йәһәтенән яңылыҡ өҫтәгән. Әммә, заманса ризыҡтар ни тиклем генә бай булмаһын, байрам табындарын барыбер традицион милли аш-һыу биҙәй. Башҡорттоң бер байрамы ла бишбармаҡһыҙ, һурпаһыҙ, сәк-сәкһеҙ һәм бәлешһеҙ үтмәй.
Бәлеште башлыса ит күп саҡта, ҡыш көндәрендә бешергәндәр. Тантаналы байрамдарға, мәҫәлән, туй табынына, әсе һәм сөсө ҡамырҙан ҙур бәлештәр эшләгәндәр. Ситтәрен бөгөү еңел булһын өсөн йәймәне тәрән табаға һалғандар. Уның өҫтөнә ваҡлап туралған ит, һуған, бәрәңге, йәки ярма һалып, өҫкө ҡатламға бәләкәсерәк йәймә – "ҡапҡас" япҡандар. Бәлеште Башҡортостандан ситтә йәшәгән кешеләр ҙә бешерә.
Мәҫәлән, Урта Иртыш буйы биләмәләренә был ризыҡ Волга буйы һәм Урал аръяғы халҡынан барып етеүе ихтимал. Бындай бәлеш уларҙа урындағы ризыҡ һанала һәм генетик яҡтан болғарҙарға бәйле, тип иҫәпләнә. Был хаҡта "Омск дәүләт университеты хәбәрҙәре"ндә баҫылған " Урта Иртыш буйы халыҡтарының аш-һыуы" мәҡәләһендә телгә алына.
Н. М. Сафинаның 1976 йылда Башҡорт китап нәшриәтендә баҫтырылған "Башҡорт аштары" китабында башҡорт бәлешенең бер нисә рецебы баҫылған.
Һарыҡ итенән ҙур бәлеш
Йылы һөт менән иретелгән майҙа сөсө ҡамыр баҫып, ике өлөшкә бүлергә: береһе ҙурыраҡ, икенсеһе "ҡапҡас" өсөн, тимәк аҙ ғына бәләкәсерәк.
Ҙурыраҡ өлөшөн 5–6 мм ҡалынлыҡта йәйеп, майлы табаға һалырға. Ҡамырҙың ситтәре 4–5 см табанан сығып торорға тейеш.
Табаны үтә ныҡ майларға ярамай, сөнки аҫ яғы көйөп, ҡатырға мөмкин.
Бәлештең аҫҡы яғы өҫкө өлөшөнә ҡарағанда йомшағыраҡ булырға тейеш.
Ҡамыр өҫтөнә ваҡ ҡына туралған һарыҡ ите (алғы бото булһа, тағы ла яҡшы), эре итеп туралған картуф, һуған, лавр япрағы, тоҙ, борос болғап һалына. Уның өҫтөнә һыйыр майы (аҡ май) ҡушыла һәм бәләкәсерәк йәймә менән тигеҙләп ябыла.
Йәймәләрҙең ситтәрен, үргән кеүек итеп, йәбештереп сығалар. Уртаһына тишек уялар, уның аша һурпа ҡойола.
Уйымдың ситтәрен майлап, ҡамырҙан яһалған шар менән ҡаплап ҡуйырға кәрәк, йәбешмәҫкә тейеш.
Йомортҡа менән майҙы туғып, бәлештең өҫтөн буярға һәм бер-ике сәғәт бешерергә.
Бәлештең өҫтө көймәһен өсөн махсус ҡағыҙ менән ҡаплап ҡуйырға кәрәк. Бер сәғәттән "бөкөнө" алып, һурпа ҡойола. Артабан иһә бешеп сыҡҡансы ҡыҙыу мейестә тотола.
Бәлеш әҙер булғас, ҡапҡасын киҫеп алырға һәм табала көйө табынға ултыртырға.
Һарыҡ ите урынына һыйыр йәки йылҡы итенең йомшаҡ урынын ҡулланырға мөмкин.
Ҡамыр өсөн: 1 кг он, 1,5 стакан һөт, 0,5 стакан һыу (тоҙҙо иретеү өсөн), 3–4 йомортҡа, 2–3 аш ҡалағы иретелгән май, 2 балғалаҡ тоҙ.
Фарш өсөн: 1–1,5 ит, 1,5 кг картуф, 2–3 баш һуған, 2–3 аш ҡалағы үҫемлек майы, 2–3 лавр япрағы, 2 стакан һурпа (бәлешкә ҡойор өсөн)
Ҙурыраҡ өлөшөн 5–6 мм ҡалынлыҡта йәйеп, майлы табаға һалырға. Ҡамырҙың ситтәре 4–5 см табанан сығып торорға тейеш.
Табаны үтә ныҡ майларға ярамай, сөнки аҫ яғы көйөп, ҡатырға мөмкин.
Бәлештең аҫҡы яғы өҫкө өлөшөнә ҡарағанда йомшағыраҡ булырға тейеш.
Ҡамыр өҫтөнә ваҡ ҡына туралған һарыҡ ите (алғы бото булһа, тағы ла яҡшы), эре итеп туралған картуф, һуған, лавр япрағы, тоҙ, борос болғап һалына. Уның өҫтөнә һыйыр майы (аҡ май) ҡушыла һәм бәләкәсерәк йәймә менән тигеҙләп ябыла.
Йәймәләрҙең ситтәрен, үргән кеүек итеп, йәбештереп сығалар. Уртаһына тишек уялар, уның аша һурпа ҡойола.
Уйымдың ситтәрен майлап, ҡамырҙан яһалған шар менән ҡаплап ҡуйырға кәрәк, йәбешмәҫкә тейеш.
Йомортҡа менән майҙы туғып, бәлештең өҫтөн буярға һәм бер-ике сәғәт бешерергә.
Бәлештең өҫтө көймәһен өсөн махсус ҡағыҙ менән ҡаплап ҡуйырға кәрәк. Бер сәғәттән "бөкөнө" алып, һурпа ҡойола. Артабан иһә бешеп сыҡҡансы ҡыҙыу мейестә тотола.
Бәлеш әҙер булғас, ҡапҡасын киҫеп алырға һәм табала көйө табынға ултыртырға.
Һарыҡ ите урынына һыйыр йәки йылҡы итенең йомшаҡ урынын ҡулланырға мөмкин.
Ҡамыр өсөн: 1 кг он, 1,5 стакан һөт, 0,5 стакан һыу (тоҙҙо иретеү өсөн), 3–4 йомортҡа, 2–3 аш ҡалағы иретелгән май, 2 балғалаҡ тоҙ.
Фарш өсөн: 1–1,5 ит, 1,5 кг картуф, 2–3 баш һуған, 2–3 аш ҡалағы үҫемлек майы, 2–3 лавр япрағы, 2 стакан һурпа (бәлешкә ҡойор өсөн)
Ҡаҙ бәлеше
Ҡамыры юғарыла яҙылғанса, ҙур бәлеш өсөн эшләнә. Ҡаҙҙы бер нисә өлөшкә бүлеп тоҙларға.
Дөгө, тары, йәки ҡара бойҙай ярмаһын яртылаш бешереп, һарҡытып алырға.
Ярмаға аҡ май ҡушып, уны йәймәгә һыларға ла, уртаһына ҡаҙ итеп һалып, тағы бер ҡат бутҡа һыларға.
Артабан бәләкәсерәк йәймәне өҫтөнә ябырға. Ситтәрен үреп йәбештергәс, ҡыҙыу мейескә ҡуйырға. Был бәлешкә һурпаны ҡойоп бөтмәҫкә мөмкин, майҙы күберәк һалыу ҙа етә.
Ҡаҙ ите урынына тауыҡ йәки кейек ҡош ҡулланырға мөмкин.
Фарш өсөн: 1,5 кг ҡош ите, 500 г ярма, 2–3 баш һуған, 1 стакан аҡ май, тоҙ, борос, лавр япрағы.
Бындай бәлеш сөгөндә бешә. Уны, ғәҙәттә, ҡыш көндәрендә, мейес яҡҡан саҡта әҙерләйҙәр.
Картуфты эре итеп турап, тәрән табаҡҡа һалырға, уның янына ҡыҙҙырылған йәки сей көйө туралған һуған өҫтәргә, грек сәтләүеге дәүмәлендә туралған ит, борос, тоҙ, лавр япрағы ҡушырға.
Барыһын бергә яҡшылап болғатырға.
Сөгөндөң төбөнә май һалып, өҫтөнә йоҡа ғына ҡамыр йәйергә, артабан тағы ла май, уның өҫтөнә картуф менән иттән эшләнгән эслек һалырға, ошо массаның өҫтөн ҡаплағансы һурпа ҡойорға.
Сөгөндөң ҡапҡасын ябып мейескә ҡуйырға.
3–4 сәғәттән бәлеш бешеп сыға.
Сөгөн бәлешен бешеп сыҡҡас та алырға ярамай, ул аҙ ғына һурпала ултырып торһа, һутлыраҡ та, тәмлерәк тә була.
Ингредиенттарҙы сөгөнгә бер-бер артлы һалырға ла мөмкин: ит, һуған, картуф, май һәм һурпа, ә тоҙ менән боросто ҡатламдар араһына һалып барырға мөмкин.
Картуф урынына ҡарабойҙай, дөгө, тары ярмаһы һалырға, ә һарыҡ итен ҡош ите менән алмаштырырға мөмкин.
Дөгө, тары, йәки ҡара бойҙай ярмаһын яртылаш бешереп, һарҡытып алырға.
Ярмаға аҡ май ҡушып, уны йәймәгә һыларға ла, уртаһына ҡаҙ итеп һалып, тағы бер ҡат бутҡа һыларға.
Артабан бәләкәсерәк йәймәне өҫтөнә ябырға. Ситтәрен үреп йәбештергәс, ҡыҙыу мейескә ҡуйырға. Был бәлешкә һурпаны ҡойоп бөтмәҫкә мөмкин, майҙы күберәк һалыу ҙа етә.
Ҡаҙ ите урынына тауыҡ йәки кейек ҡош ҡулланырға мөмкин.
Фарш өсөн: 1,5 кг ҡош ите, 500 г ярма, 2–3 баш һуған, 1 стакан аҡ май, тоҙ, борос, лавр япрағы.
Бындай бәлеш сөгөндә бешә. Уны, ғәҙәттә, ҡыш көндәрендә, мейес яҡҡан саҡта әҙерләйҙәр.
Картуфты эре итеп турап, тәрән табаҡҡа һалырға, уның янына ҡыҙҙырылған йәки сей көйө туралған һуған өҫтәргә, грек сәтләүеге дәүмәлендә туралған ит, борос, тоҙ, лавр япрағы ҡушырға.
Барыһын бергә яҡшылап болғатырға.
Сөгөндөң төбөнә май һалып, өҫтөнә йоҡа ғына ҡамыр йәйергә, артабан тағы ла май, уның өҫтөнә картуф менән иттән эшләнгән эслек һалырға, ошо массаның өҫтөн ҡаплағансы һурпа ҡойорға.
Сөгөндөң ҡапҡасын ябып мейескә ҡуйырға.
3–4 сәғәттән бәлеш бешеп сыға.
Сөгөн бәлешен бешеп сыҡҡас та алырға ярамай, ул аҙ ғына һурпала ултырып торһа, һутлыраҡ та, тәмлерәк тә була.
Ингредиенттарҙы сөгөнгә бер-бер артлы һалырға ла мөмкин: ит, һуған, картуф, май һәм һурпа, ә тоҙ менән боросто ҡатламдар араһына һалып барырға мөмкин.
Картуф урынына ҡарабойҙай, дөгө, тары ярмаһы һалырға, ә һарыҡ итен ҡош ите менән алмаштырырға мөмкин.
Ҡуян итенән бәлеш
Ҙур бәлештең рецебы буйынса бешерелә.
Фарш өсөн: ҡуян итен 20–25 г ҙурлыҡтағы ваҡ өлөштәргә бүлергә, картуфты эре итеп турарға.
Һуған, тәмләткестәр өҫтәргә. Иттең һөйәктәре ҡамырҙы тишеп ҡуймаһын өсөн эслекте йәймә өҫтөнә һаҡ ҡына һалырға кәрәк.
Продукттарҙың нормаһы ҙур бәлештеке кеүек.
Фарш өсөн: ҡуян итен 20–25 г ҙурлыҡтағы ваҡ өлөштәргә бүлергә, картуфты эре итеп турарға.
Һуған, тәмләткестәр өҫтәргә. Иттең һөйәктәре ҡамырҙы тишеп ҡуймаһын өсөн эслекте йәймә өҫтөнә һаҡ ҡына һалырға кәрәк.
Продукттарҙың нормаһы ҙур бәлештеке кеүек.
Балыҡ бәлеше
Туҡмас ҡамырынан йомшағыраҡ итеп, һөттә һәм иретелгән майҙа сөсө ҡамыр баҫырға. Уны ике өлөшкә бүлергә: береһе ҙурыраҡ, икнсеһе бәләкәсерәк булырға тейеш. Ҙур ҡамырҙы 5–6 мм ҡалынлыҡта йәйеп, ситтәрен сығарғансы майлы табаға түшәргә.
Табанан 4–5 см. сығып торған ҡамыр һуҙылып төшмәһен өсөн, оҫта ашнаҡсылар ҡамыр аҫтына бороп уралған таҫтамал һалырға кәңәш итә.
Ҡамыр өҫтөнә 25–30 грамм дәүмәлендә туралған балыҡ һалырға. Балыҡтың итле урындарын ҡулланыу отошло. Бының өсөн йәйен, суртан, һыла, уҡморон (уҡбаш), бикре, ҡырпа балыҡтары уңай.
Балыҡты ҡылсыҡтарынан айырып, яҡшылап таҙартырға, һәр өлөштө тоҙлап барырға кәрәк.
Картуфты шаҡмаҡлап турарға, башлы һуған өҫтәргә, тоҙ, борос, май һәм лавр япрағы ҡушып, бөтәһен бергә болғарға.
Ошо массаны ҡамыр өҫтөнә һалғас, бәләкәйерәк йәймә менән ҡапларға һәм ситтәрен йәбештереп сығырға. Бәлештең күләменә ҡарап, ҡыҙыу мейестә 1–1,5 сәғәт бешерергә.
Эслеген башҡа төрлө һалырға мөмкин: ҡамыр өҫтөнә тәүҙә йоҡа ғына итеп балыҡ йәйергә, унан өҫтөнә ваҡ ҡына туралған һуған, картуф, тоҙ, борос һибергә, һәм бөтәһенең өҫтөнә иретелгән май ҡойорға. Бәлештең өҫтөн сей йомортҡа менән һыларға мөмкин.
Табанан 4–5 см. сығып торған ҡамыр һуҙылып төшмәһен өсөн, оҫта ашнаҡсылар ҡамыр аҫтына бороп уралған таҫтамал һалырға кәңәш итә.
Ҡамыр өҫтөнә 25–30 грамм дәүмәлендә туралған балыҡ һалырға. Балыҡтың итле урындарын ҡулланыу отошло. Бының өсөн йәйен, суртан, һыла, уҡморон (уҡбаш), бикре, ҡырпа балыҡтары уңай.
Балыҡты ҡылсыҡтарынан айырып, яҡшылап таҙартырға, һәр өлөштө тоҙлап барырға кәрәк.
Картуфты шаҡмаҡлап турарға, башлы һуған өҫтәргә, тоҙ, борос, май һәм лавр япрағы ҡушып, бөтәһен бергә болғарға.
Ошо массаны ҡамыр өҫтөнә һалғас, бәләкәйерәк йәймә менән ҡапларға һәм ситтәрен йәбештереп сығырға. Бәлештең күләменә ҡарап, ҡыҙыу мейестә 1–1,5 сәғәт бешерергә.
Эслеген башҡа төрлө һалырға мөмкин: ҡамыр өҫтөнә тәүҙә йоҡа ғына итеп балыҡ йәйергә, унан өҫтөнә ваҡ ҡына туралған һуған, картуф, тоҙ, борос һибергә, һәм бөтәһенең өҫтөнә иретелгән май ҡойорға. Бәлештең өҫтөн сей йомортҡа менән һыларға мөмкин.
Бәлешкә килегеҙ!
Башҡортостан халҡы йолалары һәм милли асылы менән көслө. Бында байрам һәм ял көндәрендә бер-береһенә ҡунаҡҡа йөрөшәләр, төрлө тоҙланмалар, әҙерләмәләр яһайҙар, айырыуса ауыл ғаиләләрендә ҙур бәлештәр бешерәләр. Ауылдарҙа һәм бәләкәй ҡалаларҙа ҙур бәлеш әле лә ғәҙәти байрам ризығы булып ҡала. Ябай ғаилә табыны булһынмы, туй, йә юбилей тантанаһымы – бәлеш өҫтәлдә иң төп һый!
Хәҙер иһә бәлеште һәр кемдең алдына тәрилкәгә һалып биреү ҡаралған. Ә элек, бәлеште уртаға ҡуйып, уның тирәләй һөйләшә-һөйләшә ҡалаҡ менән ашағандар.
Ҙур бәлеш ғаиләләрҙе берләштерә, татыулаштыра, уның янында бер-береһенә үпкәләгән кешеләр йыйыла алмай.
Ә туйҙарҙа иһә бәлештең нисек бешеүенә ҡарап, әсәй-өләсәйҙәр йәштәрҙең киләсәк тормошон юраған. Шуға күрә туй тантанаһы өсөн бәлешкә иң таҙа, саф, тәбиғи ризыҡтар ғына һайланылған.
Хәҙер иһә бәлеште һәр кемдең алдына тәрилкәгә һалып биреү ҡаралған. Ә элек, бәлеште уртаға ҡуйып, уның тирәләй һөйләшә-һөйләшә ҡалаҡ менән ашағандар.
Ҙур бәлеш ғаиләләрҙе берләштерә, татыулаштыра, уның янында бер-береһенә үпкәләгән кешеләр йыйыла алмай.
Ә туйҙарҙа иһә бәлештең нисек бешеүенә ҡарап, әсәй-өләсәйҙәр йәштәрҙең киләсәк тормошон юраған. Шуға күрә туй тантанаһы өсөн бәлешкә иң таҙа, саф, тәбиғи ризыҡтар ғына һайланылған.
Автор
- Розалия Валеева
Фото
- Использованы фотографии портала «КВ»
Верстка
- Рената Вахитова
Дата
- 23.12.2019
Библиотека нематериального культурного наследия Республики Башкортостан
© ГУП РБ Башкирское издательство "Китап" им. Зайнаб Биишевой, авторы, 2019 г.
Буй балас
Дорогие персидские ковры нельзя было увидеть в башкирских деревнях.
Буй балас
Дорогие персидские ковры нельзя было увидеть в башкирских деревнях.
